اشتغال زایی اتیسم

در جهان بیش از یک میلیارد نفر به معلولیت دچار هستند. تقریباً 15% از جمعیت جهان را معلولیت با اشکال مختلف تشکیل داده که با مشکلات مختلفی از جمله درآمد و دستمزد روبرو هستند و همین امر عامل بیکاری بیشتر جمعیت معلولین نسبت به جامعهٔ افراد عادی می‌باشد. در این میان افراد با اختلال طیف اتیسم آن هم نه در بعد جهانی بلکه در بعد داخلی روبرو هستیم. برای اشتغال زایی بهتر است دنیا را از نگاه افرد دارای اختلال طیف اتیسم ببینیم. کسی که در بزرگسالی تصویری از جایگاه خود در جامعه ندارد. کسی که از کودکی درگیر مراکز توانبخشی و کلینیک‌های درمانی است، هیچ تعریف روشنی از آینده خود ندارد. اختلال طیف اتیسم یک اختلال عصبی رشدی است که بر سیستم عصبی اثر می‌گذارد. البته ناگفته نماند برای افراد دارای اختلال طیف اتیسم مراکز درمانی توانبخشی زیر 14 سال مناسبی وجود دارد؛ اما سرانجام و آینده نوجوانان اتیستیک بعد از این دوران چه می‌شود. درست است که افراد اتیستیک نیاز به تکرار، درمان و توانبخشی دارند اما نوع نگاه آن‌ها به جامعه متفاوت می‌شود و اولین سوالی که از والدین خود می‌پرسند این است که جایگاه من در زندگی کجاست؟ افراد دارای اختلال طیف اتیسم از لحاظ ظاهری بسیار شبیه افراد عادی هستند و حتی در بسیاری موارد ممکن است تا با آن‌ها هم کلام نشویم متوجه اختلال این افراد نمی‌شویم. طبق آمار جهانی در کشور آمریکا در سال 2015 از 100% جامعه افراد اتیستیک 42% بیکار هستند. هرچند در کشور ما این رقم بالای 80% است. ناگفته نماند که در کشور ما هنوز آمار دقیقی از جامعه افراد دارای اختلال طیف اتیسم در دسترس نیست و تمامی آمارها به صورت تقریبی است. با توجه به اینکه اختلال طیف اتیسم، طیفی از حرکت‌ها و رفتارها را دربر می‌گیرد، حتی برای تمام افراد اتیستیک نمی‌توان یک نسخه واحد نوشت. با توجه به آنکه برخی از افراد اتیستیک علاوه بر اختلال دارای بیماری‌هایی نظیر کم توان ذهنی، جسمی، شنوایی و… می‌باشد حوزه اشتغال آن‌ها را نیز باید برای ارتقاء توانمندی‌های افراد اتیستیک با دیگر معلولیت‌های ذهنی دیگر مرتبط دانست.

 آنچه که در مرحله اول بسیار حائز اهمیت می‌شود عدم شناخت جامعه از این اختلال و نحوهٔ برخورد آن‌ها در مواجهه با افراد دارای اختلال اتیسم هستیم. عدم آگاهی جامعه از این اختلال و نبود مرکزی خاص برای آمادگی افراد اتیستیک در جامعه بدون پشتیبان و حامی، دو مسئله مهم را در بر می‌گیرد. این قضیه در شهرستان‌ها تا پایتخت بسیار ملموس تر است. نگاه ترحم آمیز و دلسوزانه دیگران نیز خود مانعی برای پیشرفت افراد اتیستیک یا به طور کلی معلولین می‌باشد. چرا که ترحم بیش از حد باعث نگاه دردمندانه به شرایط افراد معلول و دارای اختلال طیف اتیسم می‌شود و مانع از توجه به روی نقاط قوت می‌گردد شاید مراکزی به صورت حرفه آموزی برای افراد اتیستیک باشد اما نحوه عملکرد با تاکید بر توانبخشی و آموزش از پیش تعیین شده است نه بر اساس آموزش‌های مبتنی بر علاقه و توانمندی برای رسیدن به استقلال فردی و در نهایت رسیدن به استقلال مادی. با توجه به اینکه سال 98 سال رونق تولید از سوی رهبر عزیزمان نام گذاری شده بود اما هیچ گاه نگاه و تدبیر ویژه ای‌ای برای افراد اتیستیک نشده. با توجه به اینکه اتیسم طیف است پس نمی‌توان روی یک هنر یا فعالیت توانمندی را پرورش داد بلکه باید به صورت تخصصی علاقه هر فرد را شناسایی و در رسیدن به یک فعالیت مثبت سوق داد. متاسفانه باور ذهنی غلط تمام خانواده‌ها حتی اندکی از متخصصین بر این امر است که با توجه افراد دارای اختلال طیف اتیسم دارای حرکات تکراری و کلیشه ای هستند فقط مناسب فعالیت‌هایی هستند که الگوهای تکراری و ساده را در بر می‌گیرد مثل بسته بندی و مجموعه فعالیت‌ها و کارهایی که در آن تفکری به کار نرفته است.

در این میان لازم به ذکر است که مجموعه بزرگ مایکرو سافت در بخش تکنولوژی‌های پیشرفته کارگروهی را تشکیل داده برای ایده‌های خلاق و نوآور، یعنی اینکه با تغییر نگاه‌های می‌توان زندگی افرادی که 80% آن‌ها بیکار و منزوی هستند را تغییر داد. با توجه به جامعه آماری کل کشور که نزدیک به یک میلیون و پانصد هزار نفر است و چیزی در حدود شش هزار نفر دارای اختلال طیف اتیسم شناسایی شدند. با شناسایی توانایی افراد دارای اختلال طیف اتیسم جهت دادن به این افراد می‌توان در رشد کشور هر چند ناچیز و اثر گذار سهیم شد. چرا که اینان هنگامی که تولید کننده و فعال در جامعه شوند از چرخه مصرف کننده خارج می‌شوند. شاید برای شناسایی استعداد آن‌ها و آموزش به توانمند رسانی افراد اتیستیک نیاز به تکرار باشد اما باید بدانیم دنیای آن‌ها بسیار بارور و شکوفا است. سال 1398 از سوی رهبری سال رونق تولید نام گرفته شد، درست است که جامعه معلولین قشر خاصی از کل جمعیت ایران را در بر گرفته است اما می‌توان با رونق کسب کار این عزیزان به کسب کارها جامعه نیز رونق داد چرا که کسب و کارها به یکدیگر وابسته هستند. نگرش‌های محدود باعث انحصار طلبی بعضی از مراکز و انزوای استقلال مال و اشتغال افراد دارای اختلال طیف اتیسم دامن زده است. افراد دارای اتیسم حق دارند با جامعه و با هر نوع عملکرد ارتباط داشته باشند و موسسه خیریه طیف مهر مانی در صدد است حداقل توانمندی‌های افراد اتیستیک به طور کلی جامعه معلولین در جهت کار آفرینی رشد داده و باعث به وجود آمدن اعتماد به نفس در این عزیزان است.

افراد دارای اختلال طیف اتیسم باید فعالیت‌هایی که محیطشان برای آن‌ها مناسب سازی شده شروع به فعالیت کنند. ایجاد اشتغال انزوا او گوشه گیری آن‌ها را کاهش می‌دهد.

برای موفقیت افراد دارای اختلال طیف اتیسم 3 رأس مثلثی وجود دارد: 1- خانواده. 2- جامعه. 3- دولت.

وقتی مسئله خانواده به میان می آید باید تمام دغدغه‌ها و دل نگرانی‌های این عزیزان را لحاظ کنیم و بدانیم در کنار تمام مسائل خانواده باید به فرزند اتیستیک خود ایمان داشته باشید. در سنین بالا که نوجوان و جوان دارای اتیسم خود از حوزه آموزش خارج شده و برای سپری کردن زمان و اینکه در خانه نباشد (بی هدف و بدون تمرکز به آینده فرزندشان) بسنده به مراکز نگه داری موقت می‌کنند. خانواده‌ها باید بدانند که فرزند اتیستیک آن‌ها در هر سنی باشند قابلیت پیشرفت و آموزش پذیری را دارند هرچند که گفته می‌شود دوران طلایی کنترل اختلال طیف اتیسم بین 2.5 تا 5 سالگی است و آموزش پذیری بین 3 تا 14 سالگی است.

در کنار خانواده دولت قرار دارد که برای تسهیل کردن شرایط خانواده چه از لحاظ مالی و غیر مادی مراکز و مؤسساتی را مجوز داده تا هر فرد با هر معلولیت خود بتواند در این مراکز از امکانات توانبخشی و آموزشی برخوردار باشند. آیا این مراکز به درستی عمل می‌کنند یا خیر جای بسی تحقیق و برسی دارد. در این حوزه باز هم خود خانواده باید برای فرار از حضور فرزند در خانه برای جلوگیری از به هم ریختگی فرزند دارای اختلال اتیسم خود را بدون تحقیق به این مراکز می‌سپارند و هرگز با خود فکر نمی‌کنند که اتیسم کودک نمی‌ماند.

در کنار دو رأس خانواده و دولت جامعه قرار دارد که خود از تمام جمعیت خانواده‌ها و مسئولین دولتی تشکیل می‌شوند. البته تمامی جامعه از دانش توأم با عمل برخوردار نیستند و قضاوت‌های زودتر از بهره گیری دانش آن‌ها و کمی همراه با نگرش خودخواهانه آنان به بیکاری افراد دارای اختلال اتیسم دامن زده است اما اگر در تمام جهات به یک اتحاد و باور جمعی برسیم سرنوشت معلولین و بخصوص افراد دارای اختلال بسی روشن تر از امروز خواهد بود.